Zespół Szkół Nr 1
im. Stanisława Staszica w Kutnie

W związku z obchodami Narodowego Dnia Pamięci o Żołnierzach Wyklętych dla uczniów naszego liceum odbyła się prelekcja na temat życia i działalności żołnierzy konspiracji niepodległościowej po II wojnie światowej w województwie łódzkim. Przygotował ją nauczyciel historii Maciej Pawłowski. Przedstawiono w niej losy kilku wybranych postaci, a centralnym przykładem była osoba pozornie zwykłego, ale zarazem bardzo niezwykłego nauczyciela, żołnierza Szarych Szeregów, ZWZ- AK i Konspiracyjnego Wojska Polskiego, szefa łączności radiowej tej organizacji – porucznika Feliksa Kaszy: „Jeden taki od radia – Feliks Kasza. Żołnierz Armii Krajowej i Konspiracyjnego Wojska Polskiego”

Opowieść rozpoczynała się od przypomnienia wydarzenia, które miało miejsce w Łowiczu 8 marca 1945 roku – uwolnienia żołnierzy podziemia z więzienia NKWD przez oddział Jana Kopałki – żołnierza Szarych Szeregów, kolegi słynnych postaci z batalionu Zośka. Jan Kopałka uczestniczył w odwetowym zamachu na gestapowca Schulza, tego samego który katował Jana Bytnara „Rudego”. Uczestniczył w akcjach podziemia, takich jak: wysadzenie mostu pod Czarnocinem, a przede wszystkim walczył w Powstaniu Warszawskim. W takim kontekście rozwinęła się pogadanka na temat tego, jak rozumiemy pojęcia używane w kontekście walki pokolenia poakowskiej II Konspiracji Niepodległościowej. „Wyklęci”, „Niezłomni”. Jak one powstały? Jaką drogą do świadomości Polaków dociera współcześnie przekaz na ten temat, a jaką postać miał on w okresie ich zaciętej walki? Jaki jest współczesny stan wiedzy w społeczeństwie, a zwłaszcza – co wie na ten temat młodzież? Które z postaci rozpoznaje i co właściwie o nich potrafi powiedzieć? Tej części towarzyszył Konkurs wiedzy na temat kobiet – wybitnych uczestniczkach walk w czasie okupacji niemieckiej, które tworzyły struktury wywiadu i łączności Armii Krajowej, a potem walczyły też przeciw władzy komunistycznej. Główna część prelekcji poświęcona była charakterystyce wybitnych przedstawicieli konspiracji i ich postawie, mającej związek z głębokim rozumieniem przysięgi, jaką składali w szeregach Armii Krajowej oraz temu jak tej przysięgi bezwarunkowo dotrzymali. Ukazano postacie: Łukasza Cieplińskiego, Augusta Emila Fieldorfa, Witolda Pileckiego, Stanisława Sojczyńskiego. Wielką skalę ich działań w czasie wojny. Autorytet, jaki posiadali wśród swoich podkomendnych. Styl ich działania. Hart i dzielność. Cytowane były ich wypowiedzi – następnie ilustrowane fragmentami filmów dokumentalnych. Prelegent objaśniał kontekst wydarzeń i sytuacji przedstawionych w tych filmach. Młodzież poznała strategię komunistów zmierzającą do podstępnego rozbrojenia i unicestwienia żołnierzy podziemia, bestialstwo śledztw, reakcje społeczeństwa, represje, formy walki. Brak możliwości szerszego przedstawiania społeczeństwu prawdziwego obrazu sytuacji w kraju ze względu na monopol komunistyczny w dostępie do prasy. Cenzurę. Kłamstwo i zmasowanie komunistycznej propagandy. W tym kontekście młodzież poznała postać porucznika Feliksa Kaszy i arcyważne zadanie, jakie otrzymał od swojego dowódcy – kapitana Stanisława Sojczyńskiego. Miał zbudować radiostację, która nadawałaby audycje informujące społeczeństwo o walce z komunistycznym bezprawiem. Feliks Kasza był w czasie wojny wybitnym specjalistą łączności. Szkolił żołnierzy w zakresie budowy sprzętu radiowego, utrzymywał łączność w związku z operacjami przerzucania do kraju w czasie wojny zaopatrzenia dla Armii Krajowej oraz cichociemnych i kurierów. Walczył w zgrupowaniu wojsk AK w okolicach Radomska, Piotrkowa, Końskich, Przysuchy w czasie akcji Burza. Po wojnie został szefem łączności Konspiracyjnego Wojska Polskiego – organizacji utworzonej przez kapitana Stanisława Sojczyńskiego. Największej organizacji podziemia antykomunistycznego w centralnej i południowej części Polski. Obejmującej przede wszystkim obszar województwa łódzkiego. Organizacja ta miała też w Kutnie swoją ekspozyturę wywiadowczą o kryptonimie „Stacja”. Przedstawiono okoliczności aresztowania kapitana Stanisława Sojczyńskiego i jego podkomendnych. Brutalne śledztwo, postawy oficerów podziemia – za wszelką cenę chroniących w zeznaniach swoich podkomendnych, biorących odpowiedzialność na siebie. Pokazowy proces w Łodzi – niemający nic wspólnego z wymiarem sprawiedliwości. Tragiczny finał. Kariery oprawców, a zwłaszcza wykonawców oszczerczych zadań propagandy komunistycznej, których uczyniono „wybitnych literatów” . Prelegent przedstawił młodzieży protokoły śledztwa, pokazujące kolejne etapy osaczania aresztowanego i sposoby, jakimi ten starał się zmylić śledczych. Młodzież poznała też dalsze losy Feliksa Kaszy – więźnia we Wronkach, któremu nie skrócono kary o jeden dzień, mimo, że był ciężko chory na gruźlicę i miał maleńkie dzieci, znakomitego nauczyciela, którego władza komunistyczna śledziła przez całe życie. Skromnego człowieka, który mimo, że był odznaczony najwyższymi odznaczeniami bojowymi polskiej armii: Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych – nie wspominał nikomu o swej walce, życie swoje poświęcając młodzieży, ucząc w liceach w Wolborzu oraz Piotrkowie pracy i techniki oraz… śpiewu, bo tylko to pozwalano mu robić. W Wolborzu o jego działalności z czasów wojny oraz powojennej walce w konspiracji antykomunistycznej większość mieszkańców dowiedziała się nieco, ale – dopiero po jego śmierci. Z napisów na nagrobku. Pozostaje postacią nieznaną. Tak jak wielu innych. Warto poznać takie biografie.